Tłumaczenie nazw miejscowości bądź tłumaczenia nazw geograficznych, czyli tzw. egzonimów dla tłumaczy może stanowić nie lada problem.
Rozwiązania tego problemu należy szukać przede wszystkim w Prawie o aktach stanu cywilnego z dnia 28 listopada 2014 roku (Dz.U. z 2014 r., poz. 1741 z późn. zm.).
W dokumencie tym podane są dokładne wytyczne, jakie powinien zachować tłumacz przysięgły przekładając nazwę danej miejscowości.
Znajdziemy tam także zapis mówiący, że ?nazwę miejscowości położonej poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej zamieszcza się w pisowni ustalonej przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej?.
Ponadto występuje kilka reguł które mogą pomóc tłumaczom w ich pracy:
- Transliteracja: Często używana, zwłaszcza gdy języki mają różne systemy pisma i nazwa jest zapisana alfabetem niełacińskim, czyli np.: języki pisane cyrylicą, język chiński czy arabski. W tłumaczeniu przysięgłym musi pojawić się wtedy zapis miejscowości w alfabecie łacińskim. Dodatkowo Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej publikuje na swojej stronie zasady transliteracji dla problematycznych języków. Jeżeli natkniemy się na przypadek szczególnie trudny, zawsze można skontaktować się bezpośrednio z komisją.
- Przyjęcie oryginalnej formy: W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy nazwa jest już dobrze znana międzynarodowo, stosuje się oryginalną formę. Przykładem jest Paryż (Paris) czy Berlin.
- Adaptacja fonetyczna: Niektóre nazwy są dostosowywane fonetycznie do brzmienia w danym języku, co może prowadzić do pewnych zmian. Na przykład, w języku hiszpańskim „London” może być zapisywane jako „Londres”.
- Zachowanie lokalnych znaków: W przypadku języków z odmiennymi znakami diakrytycznymi, takimi jak polskie „ą”, „ę”, czy „ł”, zachowanie tych znaków może być ważne. Na przykład, niemieckie „München” w języku polskim to „Monachium”.
- Zmiana znaczenia: W niektórych przypadkach, nazwy miejscowości są tłumaczone w taki sposób, aby zachować ich znaczenie. Przykładem może być „San Francisco” w języku hiszpańskim, co może być tłumaczone jako „Święty Franciszek”.
Popatrzmy zatem na dwa najpopularniejsze języki w naszym kraju – język angielski i język niemiecki.
Tłumaczenie nazw miejscowości na język angielski
Tłumaczenie nazw miejscowości na język angielski zazwyczaj opiera się na zasadach fonetycznej adaptacji lub transliteracji, aby zachować brzmienie oryginalne. Nieco inaczej wygląda w języku angielskim dodawanie do nazw geograficznych określeń ich rodzaju (pisanych wielką literą), tj. Lake Tahoe, Amazon River. W polskim bywa rozmaicie – z nazwami jezior zazwyczaj używamy słowa jezioro (jezioro Tahoe), jednak w przypadku gór i rzek zwykle pojawia się sama nazwa (Kilimandżaro, Amazonka).
Tłumacząc dwuczłonowe nazwy geograficzne należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby nie stworzyć sformułowania, w którym po polsku powtarzamy zachowany identyfikator obcojęzyczny, tzw. pleonazm. Dlatego też nie można pisać „jezioro Lake Tahoe” lub „góra Mount Everest”, a jedynie jezioro Tahoe czy Mount Everest.
Warto zaznaczyć, że w niektórych przypadkach pewne polskie znaki diakrytyczne, takie jak „ą”, „ć”, „ę”, „ł”, „ń”, „ó”, „ś”, „ź”, „ż”, mogą ulec zmianie lub zostać całkowicie pominięte.
Oto kilka przykładów transliteracji polskich nazw miejscowości na język angielski:
- Warszawa: Warsaw
- Kraków: Krakow
- Gdańsk: Gdansk
- Wrocław: Wroclaw
- Poznań: Poznan
- Łódź: Lodz
- Szczecin: Szczecin
- Katowice: Katowice
- Bydgoszcz: Bydgoszcz
- Lublin: Lublin
Odstępstwem od reguły w języku angielskim i języku niemieckim jest na pewno tłumaczenie danych teleadresowych, np. nazwy miasta w danych przysłowiowego „Pana Kowalskiego” nie tłumaczymy, zostawiamy ją w brzmieniu oryginalnym (patrz np: kodeks zawodowy tłumacza przysięgłego)
Jan Kowalski; Wspólna 41;00-519 Warszawa
Tłumaczenie nazw miejscowości z języka polskiego na niemiecki
Tłumaczenie to również opiera się na zasadach fonetycznej adaptacji, transliteracji lub zachowania oryginalnego brzmienia. Poniżej znajdują się przykłady tłumaczeń polskich miejscowości na język niemiecki:
- Warszawa: Warschau
- Kraków: Krakau
- Gdańsk: Danzig
- Wrocław: Breslau
- Poznań: Posen
- Łódź: Lodsch
- Szczecin: Stettin
- Katowice: Kattowitz
- Bydgoszcz: Bromberg
- Lublin: Lublin
Warto pamiętać, że niemiecki używa innych liter niż polski, więc pewne polskie litery diakrytyczne, takie jak „ą”, „ć”, „ę”, „ł”, „ń”, „ó”, „ś”, „ź”, „ż”, są zazwyczaj zastępowane odpowiednimi literami w alfabecie niemieckim. Ponadto, nazwy geograficzne często mają swoje tradycyjne niemieckie odpowiedniki, które były używane przed zmianami politycznymi i granicznymi. W przypadku miast historycznych, takich jak Wrocław czy Gdańsk, stosuje się często niemieckie nazwy, które były używane przed II wojną światową.
A co ze stosowaniem pozostałych niemieckich odpowiedników polskich miejscowości?
Tutaj trzeba zachować ostrożność!
Przykładowo, większość polskich miast, miasteczek, a nawet wiosek na Górnym i Dolnym Śląsku ma swoje odpowiedniki w języku niemieckim. Jest to oczywiście związane ze skomplikowaną historią stosunków polsko-niemieckich.
Breslau, Kattowitz, Pless mają swoje niemieckie nazwy, ponieważ były one kiedyś miastami niemieckimi. Dzisiaj Wrocław, Katowice i Pszczyna to miasta polskie, dlatego tłumacząc aktualne dokumenty na język niemiecki zostawiamy je w brzmieniu oryginalnym.
To, co możemy ewentualnie zrobić, to uwzględnić tę historyczną nazwę w naszym tłumaczeniu na j.niemiecki jako przypis tłumacza, np.: Wrocław [Breslau]
Jeśli potrzebują Państwo wykonać tłumaczenia zapraszamy do wypełnienia poniższego formularza lub też skontaktowania się z nami pod numerem 225841035; mail: tlumaczenia@linguanova.com.pl
