Tłumacz języka ? kim jest i co robi?
Tłumacz języka to osoba, która dzięki znajomości co najmniej dwóch języków obcych dokonuje przekładu wypowiedzi lub tekstu pisanego z źródłowego (np. jęz. niemieckiego, angielskiego) na język docelowy – np. jęz polski.
Dobry tłumacz to osoba o szerokich horyzontach, dokładna, której wiarygodność i referencje możemy sprawdzić. Podstawowa metodologia podziału pracy tłumacza to podział na tłumaczenia pisemne i ustne.
Tłumaczenia pisemne mogą się dzielić na zwykłe i przysięgłe. Tłumaczenia pisemne zazwyczaj wykonuje się przy pomocy sprzętu elektronicznego (komputer, telefon, tablet). Przekłady przysięgłe natomiast wykonuje tłumacz języka, który zdał egzamin państwowy na tłumacza przysięgłego organizowany przez Ministra Sprawiedliwości.
Tłumaczenia ustne mogą się również dzielić na zwykłe i przysięgłe jak również na symultaniczne i konsekutywne. Tłumaczenia symultaniczne to jedne z najtrudniejszych tłumaczeń. Polegają na jednoczesnym słuchaniu (zwykle w słuchawkach) mówcy i tłumaczeniu w tym samym czasie jego wypowiedzi. Jest to niezwykle męczące i trudne dla tłumacza, dlatego z reguły przy tego typu tłumaczeniach potrzebna jest asysta drugiego tłumacza. Wówczas dokonują oni przekładu naprzemiennie.
Tłumaczenie konsekutywne jest to na ogół tłumaczenie na żywo. Tłumacz języka wysłuchuje mówcy, a następnie tłumaczy. Takie tłumaczenie nie powinno trwać dłużej niż wypowiedź mówcy i nie krócej niż 3/4 czasu trwania jego wypowiedzi. Wierne tłumaczenie konsekutywne uzależnione jest od predyspozycji psychofizycznych i umiejętności (technika zapisu) tłumacza ustnego.
Dawno, dawno temu
Tłumacz języka w czasach zamierzchłych służył władcom pomagając im w sprawnej komunikacji językowej. Był obecny przy najważniejszych wydarzeniach takich jak bitwy, negocjacje, wydarzenia religijne. Ponieważ umiejętność pisania była stosunkowo ograniczona, początkowo wykonywano przede wszystkim tłumaczenia konsekutywne (ustne).
Pierwsi tłumacze językowi byli nomadami – wędrowali z karawanami kupieckimi i pomagali im zawierać transakcje. Uczyli się oni swojego rzemiosła poprzez przebywanie w obcojęzycznej społeczności. Wraz z rozwojem piśmiennictwa – ok. 2000 roku p.n.e – wykształciła się cała rzesza tłumaczy pisemnych. Tłumacz językowy tłumaczył wówczas słowo po słowie, nie zważając na gramatykę czy składnię zdań.
Dopiero na początku naszej ery wykształciła się sztuka wykonywania tłumaczeń znaczeniowych. Znaczenie i sens tłumaczenia stały się najważniejszym elementem w pracy tłumacza.
Św. Hieronim
Najbardziej znanym tłumaczem starożytnym był Święty Hieronim ze Strydonu (ur. 345- 347 r.n.e – zm. 419-420 r.n.e, po łacinie Eusebius Sophronius Hieronymus). Hieronim studiował gramatykę i retorykę w Rzymie. Na przełomie 373 i 374 roku naszej ery porzucił studia nad literaturą świecką. Doznał objawienia i postanowił poświęcić się sprawom boskim. Rozpoczął studiowanie pisma świętego po łacinie, w języku greckim (odmiana koine) oraz po hebrajsku. W tym czasie odmiana greckiego koine zastąpiła starogrecki i była drugim po łacinie językiem cesarstwa Rzymskiego. W latach 382 ? 406 r n.e Hieronim przełożył z greki i hebrajskiego Pismo Święte. Do roku 382 nikt nie dbał o ujednolicenie łacińskiego czy greckiego tekstu, czego efektem było namnożenie się różnych wersji Biblii i kompletny rozgardiasz na tym polu.
Rozgardiasz ów nie podobał się papieżowi Damazemu, który to zlecił Hieronimowi ponowne, ujednolicone tłumaczenie Pisma Świętego. Wg legendy, aby dobrze przetłumaczyć biblię Hieronim udał się w pokucie na pustynię Chalkis i tam dokonywał przekładu biblii. Na początku tłumaczenie Hieronima wywoływało kontrowersje, ale wraz z upływem czasu „hieronimowy” przekład Biblii znalazł rzesze zwolenników. Tłumaczenie Pisma Świętego to jeden z najważniejszych tekstów średniowiecznej Europy nazwany ?Wulgatą?. Tekst ten został uznany za oficjalne tłumaczenie Biblii dopiero na Soborze Trydenckim(1545-1563).
Nazwa Wulgata pochodzi od łacińskich słów textus vulgatus ? teksty pospolite, dostępne dla wszystkich. Dzieło Hieronima było pierwszą książką wydaną drukiem przy użyciu ruchomych czcionek – tzw. Biblia Gutenberga. Dla uczczenia św. Hieronima w 1991 roku Międzynarodowa Federacja Tłumaczy (FIT-IFT francuski: Fédération internationale des traducteurs, angielski: International Federation of Translators) ustanowiła go patronem tłumaczy. W dniu 30 września każdego roku tłumacz językowy obchodzi Międzynarodowy Dzień Tłumacza.
Tłumacz języka Św. Hieronim i dzień dzisiejszy
Od czasów św. Hieronima minęło kilkanaście wieków. Tłumacz języka dysponuje dzisiaj nieporównywalnie większymi możliwościami technicznymi, logistycznymi i wiedzą. Za pomocą mediów elektronicznych można wyjaśnić wszystkie wątpliwości, które frapują tłumacza.
Nie ulega wątpliwości, że św. Hieronim takiego komfortu nie miał. Jest on przykładem człowieka, który swoim uporem, zaangażowaniem i pracą dokonał rzeczy na owe czasy prawie niemożliwej ? przetłumaczył jedną z najważniejszych dla chrześcijan pozycji w sposób nieomal perfekcyjny. Żaden tłumacz języka nie dokonał tego wcześniej.
Tłumacz języka Hieronim i sztuka
Patrząc na dzieło Michelangelo Merisi da Caravaggio widzimy świętego Hieronima. Tłumacz języka jest całkowicie pochłonięty tłumaczeniem Biblii. Św. Hieronim koncentruje się na realizacji tłumaczenia – jego tors jest odsłonięty, ciało – żylaste i bardzo chude, cera blada. Malarz zaakcentował umiłowanie prawdy, rzetelność tłumaczenia, nadając szacie świętego kardynalski kolor purpury i umieszczając aureolę nad jego głową.
Widać, że św. Hieronim ma jeden cel – a jest nim przede wszystkim ukończenie przekładu Pisma Świętego na łacinę. W dzisiejszych czasach, pomimo wspomnianych udogodnień w pracy tłumacza, a może właśnie z uwagi na nie, takie poświęcenie i pasja jakie przedstawił w swym dziele mistrz Caravaggio prawdopodobnie nie mogłaby mieć miejsca. Przepisy dotyczące czasu i warunków pracy nie pozwoliłyby, aby współczesny dobry tłumacz języka dokonywał tłumaczenia w warunkach przedstawionych przez wielkiego artystę.
Św. Hieronim często gościł na płótnach wielkich mistrzów malarstwa. Ten znakomity tłumacz, oprócz przekładu Wulgaty, wsławił się również nawoływaniem do czystości i życiem w ascezie. Bywa zatem przedstawiany jako nieszczęśnik wodzony na pokuszenie – jak w przypadku pracy Henryka Siemiradzkiego, bądź też jako asceta właśnie – jak w pracy Leonarda da Vinci czy na obrazach takich mistrzów jak Giovanni Bellini czy Albrecht Dürer.
Czy tłumacze języka dorównają słynnemu świętemu?
Tłumacze rzadko kiedy stają się bohaterami prac wielkich artystów. Zapewne niektórzy by chcieli, ale chyba jednak trudno „przebić” św. Hieronima. Tytaniczna praca translatorska, którą wykonał, jest naprawdę godna szacunku i wszelkich pochwał. Dlatego być może warto podjąć wyzwanie i zmierzyć się z wieloma tekstami, które wciąż jeszcze czekają na przetłumaczenie. Słynny Manuskrypt Wojnicza czy Codex Seraphinianus to wciąż aktualne wyzwania, których być może warto się kiedyś podjąć.
Ale to w wolnym czasie, bowiem w ostatnich czasach tłumacz języka ma ręce pełne pracy i nie zawsze wystarcza mu czasu na wymagające, poboczne projekty.
Biuro Tłumaczeń Lingua Nova działa od roku 1991 i choć nie ma w swym dorobku tak zacnych osiągnięć jak św. Hieronim, ma do zaoferowania bardzo dużo. Zajmujemy się tłumaczeniami ustnymi i pisemnymi; zarówno zwykłymi i przysięgłymi. Tłumaczymy także teksty techniczne. Nasi tłumacze posiadają wieloletnie doświadczenie oraz kierunkowe wykształcenie, które wciąż pogłębiają. Serdecznie zapraszamy do współpracy.
