Każdy z nas jest na pewno dobrze zaznajomiony i niemalże na co dzień spotyka się z efektem końcowym pracy podjętej przy tłumaczeniu filmów. Nie każdy zastanawia się jednak, jak wygląda proces przekładu na polską wersję językową zagranicznego filmu.
Głównym celem przy przekładzie filmu na inny język jest zachowanie jego naturalności, klimatu oraz umiejscowienia kulturowego, jednocześnie nie odbiegając od zawartych w oryginale treści. Aby to osiągnąć, do obowiązków tłumacza należy umiejętność stosowania odpowiednich związków frazeologicznych we właściwym momencie i wielu technik tłumaczeniowych wspomagających przeniesienie tekstu z filmu do innych realiów kulturowych.
Współczesne przekłady filmowe dzielą się na poszczególne techniki:
- Tłumaczenie napisowe ? wizualne wyrażenia językowe w formie napisów, pojawiające się na ekranie równocześnie z ich dźwiękowym tekstem oryginalnym;
- Tłumaczenie lektorskie ? polega na zastosowaniu tekstu równoległego do wyrażeń językowych audialnych oraz wyrażeń językowych wizualnych, nagranego przez jednego lektora czytającego listę dialogową, inne nazwy, to np: ?voice-over? czy ?szeptanka?;
- Dubbing ? forma całkowitego zastąpienia oryginalnej ścieżki dialogowej wersją nagraną w innym języku, w której postacie przemawiają głosami aktorów głosowych. W odróżnieniu od innych rodzajów, w formie audialnej nie ma miejsca na tekst w wersji oryginalnej. Dubbing zazwyczaj używany jest w filmach animowanych;
Historia tłumaczenia filmowego w Polsce
Pierwsze zagraniczne filmy z napisami, a nawet dubbingiem, pojawiły się w polskich kinach już na początku lat 30. Pomimo innowacyjnego charakteru, początki napisów w filmach mówionych polskiego kina nie były łatwe. Widzowie narzekali na problemy techniczne oraz nieścisłe tłumaczenie.
Lata 30′
W latach 30 stosowany był również inny rodzaj tłumaczenia ? wersje językowe ? polegający na realizacji filmu w kilku wersjach językowych, w celu eksportu do innych krajów. Zajmowały się tym największe wytwórnie filmowe, głównie ze Stanów Zjednoczonych. Jeden z pierwszych polskich wyprodukowanych w taki sposób filmów ? ?Niebezpieczny romans?, powstał na mocy współpracy europejskich międzynarodowych wytwórni.
Prawdopodobnie pierwszym przykładem zastosowania ?dubbingu? w polskim kinie, był film ?Moralność Pani Dulskiej?. Film pojawił się na ekranach w marcu 1930 r. Dwie główne aktorki nie znały języka polskiego, postanowiono zatem podłożyć im głosy w polskiej wersji.
Pierwsze tłumaczenia lektorskie datuje się na początek lat 60. W związku z napływem do Polski coraz większej ilości zagranicznych filmów, jedyne dwa studia dubbingowe w Polsce nie były w stanie nadążyć z ich opracowaniem. Wymyślono więc łatwiejszy do zrealizowania i bardziej ekonomiczny sposób.
Było nim tzw.: ” tłumaczenie lektorskie”. Widz słuchał na bieżąco przekładu lektorskiego. Okazało się to wygodniejsze dla potencjalnego widza, niż czytanie napisów.
Tłumaczenie lektorskie
Wyraźnie dominuje wśród innych form tłumaczenia filmów w Polsce i w krajach byłego Związku Radzieckiego. W innych krajach jest stosowane zazwyczaj tylko w konkretnych gatunkach np. w filmach dokumentalnych.
Spośród czołowych polskich lektorów należy wymienić nazwiska, takie jak, m.in: Tomasz Knapik, Jacek Brzostyński czy Maciej Gudowski. Kwestią sporną pozostaje, czy lista dialogowa przeznaczona dla lektora powinna różnić się od tekstu docelowego napisowego.
Oczywiście taka opcja oznacza zaoszczędzenie czasu na przygotowanie odpowiednich zmian. Często według samych lektorów, nie sprzyja to jakości wersji lektorskiej. Szeptance towarzyszy również postsynchronizacja lektorska. Jest to forma odczytywania i umieszczania tekstu przez lektora. W ten sposób widz może słyszeć i rozumieć zarówno głos oryginalny jak i głos lektora.
Źrodła:
PLEWA ELŻBIETA (2018), Początki tłumaczenia filmowego w Polsce. (w:) Translation Landscapes Internationale Schriften zur Übersetzungswissenschaft. Band 2, seria TRANSLATOLOGIE ? Studien zur Übersetzungswissenschaft (20) Piotr Sulikowski, Anna Sulikowska, Emil Lesner, Verlag Dr. Kovac, Hamburg, ISBN 978-3-339-10410-6, s. 217-237.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Lektor_filmowy
